هویت و فرهنگ انسانی ریخت و هنجار شهری

آخرین سفید اردیبهشت ویژه معماری شامگاه بیست و پنجم اردیبهشت با معرفی سایت دانشنامه معماری و گفت و گو با گردانندگان این سایت آغاز شد . در این روز که مصادف بود با روز فردوسی ؛ سفید ویژه معماری با میزبانی دکتر مصطفی بهزادفر ، شهر ساز و عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ، یکی از به یاد ماندنی ترین برنامه هایش را به علاقمندان خود - که برنامه به برنامه بیشتر شده اند - تقدیم کرد . این برنامه که به موضوع رابطه ریخت و هنجار در شهرسازی اختصاص داشت ؛ با صحبت های مقدماتی دکتر امیر محمدخانی در مورد موضوع برنامه و درخواست ایشان از مهمان برنامه جهت ارائه تعریفی از ریخت و هنجار در شهرسازی وارد مسیر اصلی شد . دکتر مصطفی بهزادفر در ابتدای سخنانش ریخت را در اصل ترجمه کلمه فرم نامید و گفت : شهر یک واقعیت پیچیده انسان ساخت است . بنابراین اگر ما انسان را یک واقعیت پیچیده والا بدانیم ، آن وقت این گونه به ذهن می آید که شهر که توسط انسانی به این پیچیدگی ساخته شده است ، پیچیده تر از آن است که بخواهیم در موردش فکر کنیم . یکی از ویژگی های مشترک انسان و شهر نمودی به نام ریخت یا همان فرم است . نمودی چون ریخت چیزی است که به واسطه آن شهری به یاد می آید و به عبارتی بهتر می توان شهر را با آن خواند . شهر را به مانند انسان می توان با نمودها یا نمایانگرهایی خواند . یکی از این نمودها طبیعت است . ما وقتی به اصفهان فکر می کنیم همان دم یاد زاینده رود می افتیم . یا در مورد تهران یاد خیابان ولی عصر(عج) به ذهنمان می آید . در مورد این خیابان هم بیشترین چیزی که برایمان مهم است ، درختان این خیابان است . یعنی اگر درختان این خیابان را ازش حذف کنیم ، دیگر همان خیابان نیست . دکتر بهزادفر در ادامه سخنانش طبیعت ، زمین و زمان را از عناصر شکل دهنده فرم یا ریخت شهر نامید و گفت : ریخت ترکیبی از اشکال است ، به نحوی که این اشکال در کنار هم قرار گرفته و معنای جدیدی از کنار هم قرار گرفتن آن ها حاصل آید . در ادامه بحث دکتر مصطفی بهزادفر در پاسخ دکتر امیر محمدخانی که از او درباره ارتباط ریخت و هنجار و نیز ارائه تعریفی از هنجار پرسیده بود ، چنین گفت : شهر به عنوان یک پدیده انسان ساز بازتاب دهنده ویژگی های شخصیتی و هویتی انسان است . در واقع انسان هر چه می سازد با هویت و شخصیت خود مرتبطش می کند . این هویت و شخصیت تابع ارزش هایی است که مردم به آن باور دارند . در واقع ارزش ها تابع باورها هستند . این ارزش ها سنجه ها و معیارهایی دارند که به آن هنجار یا نرم می گویند . مثلا همه با هر باوری ارزشی دارند به نام زیبایی . نظم ، تناسب ، ترکیب ، تقارن و تنوع از نمودهای زیبایی هستند که جز معماری و شهرسازی در زندگی واقعی و روزمره هم کاربرد دارد . در کل می توانم بگویم هویت و باورهای مردمان هر شهر را در ریخت شهری که در آن زندگی می کنند ، می توان یافت .

در بخش خیابان سفید مهندس محمد مهدی فخیمی توضیحاتی در مورد آسیب های شهرسازی سی و هفت سال اخیر و آنارشی سبک های معماری و شهرسازی در این سال ها ارائه داد و افزود که معماران با عدم کاربرد تناسب و زیبایی در نماهایشان مردم را فراموش کرده و در حقیقت حق آن ها را ضایع می کنند .

در بازگشت به استودیو دکتر محمدخانی بحث را به هویت اجتماعی در گستره جهانی Ùˆ ارتباط آن با ریخت شهری در جوامع دیگر جهانی کشید Ùˆ نظر دکتر بهزادفر را در این مورد جویا شد . دکتر مصطفی بهزادفر در پاسخ با اشاره به انسان به عنوان اشرف مخلوقات ØŒ تمام ساخته های بشر را محصول تفکر انسان به عنوان موجودی ازلی – ابدی دانسته Ùˆ زیبایی را مدیون اشتراک فطرت Ùˆ باورها Ùˆ هنجارهای انسانی در تمام زمان ها Ùˆ مکان ها نامید . دکتر مصطفی بهزادفر در ادامه تفاوت ریخت شهری در جوامع مختلف را به دلیل تفاوت در باورها Ùˆ هویت Ùˆ به طور Ú©Ù„ÛŒ فرهنگ مردم جوامع گوناگون عنوان کرد Ùˆ سپس در پاسخ دکتر محمدخانی با اشاره به ماشینیزم ØŒ ساخته شدن Ùˆ حضور ماشین ها در شهر را به دلیل به هم زدن تناسب های انسانی در شهرها در ابتدا مشکل ساز نامید Ø› Ú©Ù‡ البته Ú©Ù… Ú©Ù… در بعضی از شهرها راه حل های خلاقانه ای برای این معضل یافته شد Ùˆ آن ها توانستند ریخت شهر را در قبال چنین هجومی حفظ کنند . مهمان برنامه پس از توضیحاتی در مورد شهرهای گوناگون ایران Ùˆ جهان دوباره به بحث اصلی Ùˆ اولیه برنامه برگشته Ùˆ در اشاره به ارتباط ریخت Ùˆ هنجار گفت : هنجار در تمام عناصر Ø´Ú©Ù„ دهنده شهر جاری است . در واقع هنجار در ریخت ها جاری است Ùˆ اگر در ریخت ها بگردیم Ù…ÛŒ توانیم هنجار های زمان را در آن ها پیدا کنیم ...

در پایان دکتر مصطفی بهزادفر اظهار امیدواری کرد با استفاده از پروژه های طراحی شهری بر پایه ویژگی های جغرافیای محلی مکان های مختلف شهری Ùˆ البته با تلفیق هنجارهای بومی Ùˆ محلی Ùˆ ملی Ùˆ بازتاب این هنجارها در نمودهای ریخت شناسانه به طراحی مکان هایی بپردازیم Ú©Ù‡ آینده را تامین کرده Ùˆ عالی Ùˆ والا Ùˆ برجسته باشند . ÙˆÛŒ ضمن نمایش اسلایدهایی از چند پروژه در حال ساخت چون مصلای مشهد Ùˆ بزرگراه امام علی(ع) با ارائه توضیحاتی در روشن تر کردن سخنانش کوشید Ùˆ به عنوان مثال با اشاره به تمهیدات اندیشیده شده در مورد بزرگراه امام علی(ع) عنوان کرد Ú©Ù‡ قرار است در سی Ùˆ پنج کیلومتر طول این مسیر با طراحی هایی سه مقطع ولادت ØŒ ولایت Ùˆ شهادت این امام همام از نظر Ø´Ú©Ù„ÛŒ Ùˆ مفهومی ارائه شود Ø› به نحوی Ú©Ù‡ بزرگراه امام علی(ع) به Ú©Ù„ یاداور نامش شود ...   

لینک دانلود این قسمت